پارادوکس‌ها یا به عبارتی "ناسازنما"ها از آنجا که به تناقض در نتیجه منجر شده‌اند، غیرقابل حل به نظر می‌رسند. البته به اعتقاد نگارنده، یک واقعیت دیگر هم وجود دارد و آن اینکه حل پارادوکس‌های دنیای کسب و کار خیلی بیشتر از پارادوکس‌های منطقی و ریاضی به کار بشریت می‌آیند.
یکی از این مسائل بغرنج و پیچیده، سازوکار استفاده از توانمندی داخلی در توسعه شبکه‌های مخابراتی به‌ویژه در حوزه تلفن همراه است، به‌ نحوی که منافع و اهداف سه ضلع شرکت‌های داخلی، اپراتورها و دولت (حاکمیت) از تضاد و تناقض درآید.
اپراتورها با هزینه پایین، شبکه خود را توسعه دهند، شرکت‌های داخلی با مشکلات عدیده موجود محصولی با شرایط و قیمت مناسب عرضه کنند و دولت نیز با منابع مالی محدود و البته اختیارات فراوانش از منافع شرکت‌های داخلی حمایت کند، به‌طوریکه هیچ یک در این همکاری ساز "ناساز" نزند و از همکاری و مشارکت با طرف دیگر رضایت داشته باشد.
بگذریم از آنچه در این ده پانزده سال گذشته است که شرح آن مثنوی هفتاد من است. بنای ما ذکر گذشته‌ها نیست. به دنبال پاسخ این سوال‌ایم که آیا واقعاً می‌توان راهی برای این چالش و مساله قدیمی جست؟ پیشنهاد مشخصی برای تامین منافع و اهداف این سه ضلع وجود دارد؟

1. در بازار تولید تجهیزات پیشرفته شبکه تلفن همراه که شرکت‌هایی چون موتورولا، نوکیازیمنس و.. با چالش‌های مختلفی روبرو هستند و حتی شرکت‌های بزرگی مجبور به فروش، ادغام یا خروج از بازار شده‌اند، تولیدکنندگان نحیف ایرانی که به دلایل متعدد و فراوان از قافله علم و صنعت جهانی عقب مانده و بازاری هم برای عرضه انبوه محصولات ندارند، چه جایگاهی می‌توانند داشته باشند؟
مخلص کلام آنکه تجربه سال‌های اخیر و واقعایت بیرونی موجود نشان می‌دهد که سیاست‌های حمایت از تولید به‌ویژه در بخش تجهیزات پیشرفته شبکه تلفن همراه در کوتاه‌مدت و میان‌مدت، بی‌نتیجه خواهد بود. از این رو لازم است تا اولویت‌ها را مشخص کنیم.
به اعتقاد نگارنده، یکی از مهمترین اولویت‌ها در شرایط فعلی تمرکز و توجه به حوزه "نصب، راه‌اندازی و نگهداری شبکه‌های تلفن همراه" است. جدای از توانمندی و تجربه مناسب شرکت‌های داخلی در فضای ارائه خدمات نصب و راه‌اندازی و نگهداری، این شرکت‌ها در بازار ایران نسبت به رقبای چینی خود از مزیت "بومی بودن" برخوردارند و این آشنایی با بازار، مزیت مهم رقابتی آنهاست. امری که حداقل در حوزه تولید تجهیزات چندان به کار نمی آید.

2. شرکت‌های داخلی با پراکنده‌کاری و تقسیم قوا در شرایط فعلی به نتیجه نمی‌رسند. استفاده از توان نهادهای صنفی همچون سندیکای صنعت مخابرات و اتحادیه صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی برای تمرکز توانمندی‌ها و تجربیات انباشته برای توسعه توانمندی "نصب، راه‌اندازی و نگهداری شبکه‌های تلفن همراه" در قالب چند کنسرسیوم قوی و منسجم می‌تواند راهگشا باشد. تاسیس دبیرخانه واحد، تعریف چشم‌انداز، برنامه‌های راهبردی و اجرایی، برنامه‌ریزی برای آموزش نیروی انسانی و درمیان گذاشتن تجربیات نیز می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد قهرمانان ملی صنعت در حوزه "نصب، راه‌اندازی و نگهداری شبکه‌های تلفن همراه" باشد. به‌ویژه آنکه اکنون در آغاز راه توسعه اپراتور سوم مبتنی بر نسل سوم قرار داریم و این خود فرصت بزرگی است.

3. با تشدید تحریم‌های بین‌المللی و تنگتر شدن حلقه محاصره، میدان برای معامله شرکت‌های بزرگ مخابراتی- چینی و غیرآن- بر سر بازار ایران بازتر و فضا برای ناز و کرشمه آنها با مشتریان ایرانی مهیاتر شده است.
فراخ‌تر شدن میدان سیاست‌بازی را می‌توان در بیانیه رندانه اخیر شرکت هواوی دید. از این رو مسلماً اپراتورهای تلفن همراه از شکل‌گیری کنسرسیوم‌های قوی در بخش راه‌اندازی و نگهداری شبکه‌ها استقبال می‌کنند.
چه چیزی بهتر از علم کردن رقبای بومی قوی در مقابل زیاده‌خواهان خارجی و کاستن از وابستگی به آنها می‌تواند برای اپراتورها منفعت به همراه داشته باشد؟ حتی اپراتور می‌تواند با کمک‌های غیرمستقیم نظیر فراهم کردن زمینه حضور کارشناسان داخلی این کنسرسیوم‌ها در دوره‌های آموزشی وندورها- که هنگام خرید تجهیزات متعهد می‌شوند- زمینه افزایش توانمندی شرکت‌های داخلی را فراهم سازند.

4. برای دولت و رگولاتوری نیز حمایت از شرکت‌ها و کنسرسیوم‌های منسجم در بخش راه‌اندازی و نگهداری شبکه‌های همراه، فرصتی مغتنم و گامی عملی برای حمایت موثر از توان داخلی و زمینه‌سازی برای توانمندسازی شرکت‌های ایرانی جهت رشد و حضور در بازارهای منطقه‌ای در این بخش در سال‌های نه چندان دور است. به‌ویژه آنکه منطقه ما منطقه‌ای در حال رشد است و تجربه توسعه شبکه نسل سوم اپراتور سوم برای شرکت‌های داخلی می‌تواند دانش لازم برای ورود به بازارهای منطقه‌ای را در حوزه نصب و راه‌اندازی شبکه و نگهداری از آن ایجاد کند و این خود می‌تواند زمینه‌ساز حضور فرامرزی ما در آینده‌ای نه چندان دور در بخش‌های دیگر هم باشد.

5. البته در بخش تولید نیز لازم است دولت برنامه‌ریزی بلندمدتی داشته باشد. حداقل با اختصاص موثر بخشی از درآمد خود از محل مجوزها و اپراتورهای مخابراتی، تحقیق و توسعه (R&D) را در حوزه ارتباطات زنده نگه دارد تا اگر روزی زمینه‌های تولید انبوه محصولات فراهم شد، فاصله علمی ما با دنیا غیر قابل جبران نباشد.

نگارنده: محمد کشوری
سردبیر ماهنامه طیف